Azerbaycan’ın bölgesel pazarlarında dikkat çekici bir ekonomik anomali yaşanıyor – yerel ürünler, Bakü’dekiyle aynı fiyata veya daha pahalıya satılıyor. Meyve, sebze, süt ürünleri ve diğer tarım malları, üretildikleri bölgelerde çoğu zaman başkentteki pazarlardan daha pahalı. Oysa mantıken bunun tam tersi olması beklenirdi.
“Bakü’de soğan 30 gapik, bizde kilo 50. Nar başkentte 50 gapik, burada 80. Ağdaş’ta kaliteli domates 2 manat, ama Bakü’de 1–1,5 manata almak mümkün. Bizde tereyağı 20 manat, başkentte aynı inek veya manda yağı 17–18 manata satılıyor,” diyor Ağdaş sakini.
Bölge pazarlarındaki satıcılar, bu fiyat farkını yerel ekonominin özellikleriyle açıklıyor. Onlara göre en önemli etken, köy pazarlarında müşteri sayısının azlığı ve düşük sirkülasyon. Bu da satıcıları her üründen daha yüksek kâr payı koymaya zorluyor.
“Ayvayı 1–1,5 manata satıyoruz, en iyisi 2 manata. Bu yerli ürün. Göyçay’a nar için gidiyorlar, Ağdaş’a ise ayva için. Bu yüzden pahalı. Bakü’ye tonlarca götürüyorlar, bizse çiftlikten az miktarda alıyoruz,” diyor Ağdaşlı bir satıcı.
Ölçek ekonomisi, Azerbaycan’daki gıda fiyatlarını belirleyen temel faktörlerden biri.
“Bakü’ye büyük kamyonlarla mal gidiyor. Nüfus fazla, ürün çabuk tükeniyor. Bu yüzden fiyat kendiliğinden düşüyor, maliyet ise her yerde aynı,” diye ekliyor aynı satıcı.
Yüksek fiyat durumu sadece Ağdaş’ta değil. Göyçay ve İsmayıllı gibi komşu tarım bölgelerinde de tablo benzer. Satıcılar, çiftçilerin artan üretim maliyetleri nedeniyle toptan fiyatları düşürmek istemediğini belirtiyor.
“Köylü ucuza vermek istemiyor, ‘ot ve yem pahalı’ diyor. Biz ondan alıp 10–15 gapik ekliyoruz ama yine de kâr yok, çünkü satış az. Bakü’de insan çok, satış da hızlı,” diyor İsmayıllı’dan bir satıcı.
Basit hesaplar, bölgesel ticaretin ekonomik gerçekliğini açıkça gösteriyor.
“Bizde şehirle kıyaslayınca günde sadece 2–3 kilo peynir satılıyor. Bakü’de çok daha fazla, bu yüzden onlar sadece 20 gapik ekleyerek kâr ediyor. Biz 50 gapik eklemezsek zarar ederiz. Peyniri 10 manata alıp 12’ye satıyoruz. 8’e alırsak 10’a veriyoruz,” diyor süt ürünleri satıcısı.
Başkentte yüksek talep ve geniş satış hacmi sayesinde büyük toptancılar, ülkenin her bölgesinden ürün getirerek daha geniş bir yelpazeyi daha düşük fiyatlarla sunabiliyor.
“İsmayıllı’da kendi ürünlerimiz var ama ekim alanı az, maliyet yüksek. Bakü pazarlarına ise 40–50 bölgeden mal gidiyor. Onlar çok üretiyor, maliyetleri düşük. İsmayıllı’da sadece yerli ürün var, biraz da Ağdaş ve Göyçay’dan. Bu yüzden burada pahalılık yaşanıyor,” diyor yerel bir satıcı.
Çiftçi toprağını işler, emek ve para harcar. Ancak ürün hem köyde hem de başkentte aynı veya daha yüksek fiyata satılıyorsa, bu durum aracı, lojistik ve piyasa yönetim sisteminin verimsizliğini ortaya koyuyor. Sonuçta bu fiyat paradoksundan herkes zarar görüyor: üretici aracıların çokluğu nedeniyle yeterli kâr elde edemiyor, yerel tüketici ise fazla para ödüyor.
