Dövmeler ve kitle kültürü
Azerbaycan’da da birçok ülkede olduğu gibi dövmeler artık marjinal bir moda olmaktan çıktı. Bugün ofis çalışanlarında, öğrencilerde, sanatçılarda hatta doktorlarda bile görülüyor. Günlük kültürün ve bireysel tarzın bir parçası haline geldi. Ancak bu olgunun arkasında yalnızca estetik ve ifade değil, sağlık riskleri ve toplumda hâlâ güçlü olan psikolojik stereotipler de var.
Tıbbi riskler
Dermatovenerolog Elana Resulova’ya göre dövme yaptırmak her zaman belirli riskler taşır. Kullanılan boyaya karşı alerjiler kızarıklık, kaşıntı, kabarcık veya deri soyulması şeklinde ortaya çıkabilir. Özellikle alerjiye yatkın kişiler daha hassastır.
Sterilite de kritik. Hijyen kuralları ihlal edilirse stafilokok, streptokok gibi enfeksiyonlar gelişebilir. Basit kızarıklıktan ateş ve irinli iltihaplara kadar farklı sonuçlar doğurabilir. Daha ciddi risk ise kan yoluyla bulaşan hepatit gibi virüslerdir.
Kronik cilt hastalıkları olan kişiler (psoriasis, liken planus) için dövme ayrı bir tehlike taşır. Ayrıca keloid izleri de sık rastlanır. Resulova’nın sözleriyle: “Dövme için tamamen güvenli bir vücut bölgesi yoktur. Küçük bir desen bile komplikasyon yaratabilir.”
Psikolojik bağlam ve stereotipler
Psikolog Ali Halilov, dövmelerin insanlık tarihi kadar eski olduğunu, kimlik ve ritüellerin bir parçası olduğunu hatırlatıyor. Ancak dini geleneklerde (İslam ve Hristiyanlık) beden “temiz” kabul edildiği için dövmeler yasaklandı. XIX–XX. yüzyılda ise dövmeler suç dünyasıyla ilişkilendirildi ve toplumda “mahkûm damgası” olarak görülmeye başlandı.
Bugün bu önyargılar tamamen kaybolmuş değil. Yaşlı nesil hâlâ dövmeyi isyan veya dengesizlik işareti olarak görebiliyor. Ancak gençler için bu artık bir moda unsuru ve kişisel marka.
Motivasyon ve psikoloji
Halilov’a göre dövme ruhsal hastalık göstergesi değildir. İnsanlar farklı nedenlerle dövme yaptırır: bir anıyı yaşatmak, yarayı gizlemek, travmayı ifade etmek, moda akımına uymak.
Birçok karanlık motif kişinin acıyı ya da yıkımı dışa vurma eğilimini gösterebilir, ama bu kesin bir kural değildir. Ayrıca büyük dövme alanları ciddi dayanıklılık ve acıya tahammül gerektirir.
Güncel eğilimler
2000’lerden itibaren dövmeler Azerbaycan’da giderek normalleşti. 2010’larda medya figürleri — şarkıcılar, sporcular, blogerler — dövmelerini açıkça göstermeye başladı ve gençler onları taklit etti. Bugün öğretmenler, girişimciler, yazılımcılar arasında da dövme yaygın.
Buna rağmen kuşak farkı sürüyor: yaşlı kuşak dövmeyi bedenin bozulması olarak görürken, gençler sanat ve ifade biçimi olarak kabul ediyor.
Sonuç
Uzmanlara göre önemli olan dövmenin varlığı değil, ona yüklenen anlamdır. Kimi için estetik, kimi için kişisel tarih, kimi için bir hatıra. Dövme hem sanat hem moda hem de insanın iç dünyasının parçası olabilir.
