Azerbaycan’da et giderek pahalılaşıyor ve bu eğilim küresel piyasa trendlerini yansıtıyor. Birçok kişi için protein, amino asit ve demirin vazgeçilmez kaynağı olmaya devam etse de, artan maliyetler haneleri tüketimi azaltmaya veya daha ucuz seçeneklere yönelmeye zorluyor.
Küresel baskılar
BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve OECD’ye göre 2034 yılına kadar kişi başına hayvansal ürün tüketimi, artan gelirler ve kentleşme sayesinde dünya genelinde %6 artacak. Bu talebi karşılamak için üretimin %14 artması gerekiyor, ancak bazı ülkeler yem maliyetleri ve düzenleyici baskılar nedeniyle düşüş bekliyor. FAO’nun et fiyat endeksi Temmuz ayında 127,3 puana ulaştı, bir yıl öncesine göre 7,3 puan arttı ve Ağustos’ta daha da yükseldi. Çin ve ABD’den güçlü sığır talebi, Okyanusya’daki azalan kuzu arzı ve Brezilya’daki güçlü iç tüketim fiyatları yükseltti.
Azerbaycan’a etkisi
Ülkede dana eti şu anda ortalama 16–17 manat/kg, kuzu eti ise yaklaşık 21 manat/kg seviyesinde, geçen yıl ise sırasıyla 13 ve 18 manat idi. Devlet istatistiklerine göre et fiyatları Ocak–Temmuz 2025 döneminde, 2024’ün aynı dönemine kıyasla %6,8 arttı. İthalat yıllık bazda %18 düştü, bu da arzı daha da sıkıştırdı.
Tüketiciler uyum sağlıyor: porsiyonlanmış kesimler, pişirmeye hazır paketler ve çevrimiçi satışlar öne çıkıyor. Ancak Azerbaycanlıların çoğu hâlâ eti doğrudan inceleyebildikleri pazarı tercih ediyor. Birçok hane daha ucuz protein kaynaklarına, örneğin kümes hayvanları, mantar ve baklagillere yöneliyor.
Küçülen sürüler, zorlanan çiftçiler
Ülke genelinde hayvan varlığı daralıyor. 2021 ile 2025 ortası arasında sığır sayısı %7,4 azalırken, koyun ve keçi sayısı %15 düştü. Ekonomist Khalid Kerimli, yem maliyetlerindeki artış nedeniyle birçok çiftçinin hayvancılığı tamamen bıraktığını belirtiyor.
Tüketici Birliği Başkanı Eyyub Guliyev ise Kaspi’ye verdiği demeçte başka bir sorunu vurguladı: çiftçiler genellikle yüksek kâr marjıyla yeniden satan aracılara satmak zorunda kalıyor. Doğrudan pazara erişim olmadan hem üreticiler hem tüketiciler kaybediyor.
Reform çağrıları
Milletvekili Tahir Rzayev fiyatların “kritik düzeye” ulaştığını belirterek, belediyeleri çiftçilerin doğrudan satış yapabileceği özel et tezgâhları kurmaya çağırıyor. Kendisi ve diğer uzmanlar, büyük ölçekli çiftliklerin ve küçük üreticiler için daha iyi koşulların arzı istikrara kavuşturmanın anahtarı olduğunu savunuyor.
Tartışma temel bir ikilemi gözler önüne seriyor: yerli hayvancılığa daha güçlü destek ve adil piyasa erişimi olmadan, Azerbaycan’daki et fiyatları yakında Avrupa seviyelerine ulaşabilir – gıda fiyatlarındaki artıştan zaten zorlanan tüketicilerin kaçınmayı umduğu bir senaryo.
