Azerbaycan’da dolaşımdaki kredi kartı sayısı bu yaz keskin bir düşüş yaşadı; bu durum, Merkez Bankası’nın hanehalkı borçlarını azaltmak ve tüketici kredilerini yavaşlatmak yönündeki politikalarının etkisini yansıtıyor.
Resmî istatistiklere göre, aktif kredi kartı sayısı Temmuz ayında 2,22 milyondan Ağustos’ta 2,12 milyona düştü – aylık bazda %4,5 ve yıllık bazda %7’lik bir azalma. Kart işlemleri hacmi de Temmuz’a göre %7,6 geriledi, ancak geçen yılın biraz üzerinde kaldı.
Musavat.com’un Merkez Bankası verilerine dayanan analizine göre, kart sayısındaki azalma ancak işlem hacimlerindeki artış, tüketicilerin yeni kart açmak yerine mevcut kredi limitlerine daha fazla bağımlı hale geldiğini gösteriyor. Ocak–Ağustos döneminde toplam kredi kartı işlemleri 6,49 milyar manata ulaştı – geçen yıla göre %18,5 artış. Elektronik ticaret bu miktarın yaklaşık 3,8 milyarını oluştururken, kalan kısmın çoğu POS terminalleri ve ATM’lerden geldi.
Merkez Bankası, büyük ölçüde kredi kartları tarafından yönlendirilen tüketici kredilerindeki hızlı genişlemenin finansal istikrara risk oluşturduğu konusunda defalarca uyarıda bulundu. Banka, geçen yıl harcanabilir gelirlerin yalnızca %7 arttığını, ancak kredi kartı borç kullanım oranının %17 yükseldiğini belirtti.
“Kredi kartı borçlanması, hanehalkı borcundaki artışın ana itici gücü olmaya devam ediyor,” diyen düzenleyici kurum, tüketici kredilerinde %10’luk bir artışın enflasyonu yaklaşık 0,34 puan yükselttiğini tahmin ediyor.
Bu riski sınırlamak için Merkez Bankası, bu yıl bireysel kredi kartı limitlerini borçlunun vergilerden sonraki aylık gelirinin en fazla beş katı ile sınırladı. Yeni düzenleme, kredilendirmeyi geri ödeme kapasitesine daha sıkı bağlamayı ve bankaların riskleri erken tespit etme kabiliyetini güçlendirmeyi hedefliyor.
Buna rağmen, ekonomide toplam kredi hacmi genişlemeye devam ediyor. 1 Eylül itibarıyla Azerbaycan’ın toplam kredi portföyü 28,7 milyar manata ulaştı – yıllık bazda %10 artış. En hızlı büyüme %14 ile 9,1 milyar manata çıkan tüketici kredilerinde görüldü; ardından ipotek ve ticari krediler geldi.
Bu eğilim, gecikmiş kredi oranını da artırdı: Eylül itibarıyla sorunlu krediler 530 milyon manata yükseldi – geçen yıla göre %12 artış. Artışın büyük bölümü, faiz oranlarının yıllık ortalama %18,5’e ulaştığı manat cinsinden kredilerden kaynaklandı.
Merkez Bankası’nın sıkılaştırma önlemleri etkisini göstermeye başlasa da, Musavat.com’un değerlendirmesi, hanehalkı kredi talebinin güçlü kaldığını ortaya koyuyor.
Gerçek gelirlerin durgun seyretmesi ve yaşam maliyetlerinin artması, daha fazla vatandaşı temel ihtiyaçlarını karşılamak için borca yöneltiyor. Şimdilik, tüketici talebi Azerbaycan’ın kredi piyasasındaki büyümenin ana itici gücü olmaya devam ediyor – ve enflasyon açısından en kalıcı risklerden biri.
