Asya Kalkınma Bankası (ADB), “Kırmızı Köprü” sınır kapısında denetim ücretlerinin önceden ödenebilmesi için bir seçenek getirilmesini önerdi. Amaç, bekleme sürelerini azaltmak ve işlemlerin verimliliğini artırmak.
ADB’ye göre, ödemelerin önceden yapılabilmesi, varışta kargo işlemlerini hızlandıracak ve hem ticaret erbabı hem de gümrük yetkilileri için idari yükü hafifletecek.
Bu öneri, ekonomik eşitsizliklerin azaltılması ve bölgesel entegrasyonun teşvik edilmesi amacıyla 2001 yılında başlatılan Orta Asya Bölgesel Ekonomik İşbirliği (CAREC) girişiminin bir parçası. ADB, “Kırmızı Köprü” geçiş noktasıyla ilgili bulgularını CAREC’in Taşıma ve Ticaret Kolaylaştırma Endeksi kapsamında sundu.
Kontrol noktasının toplam verimlilik puanı %71 olarak hesaplandı. Alt başlık puanları şöyle: “Gümrük İşlemleri ve Formaliteleri” 0,55 (%79), “Gümrük Koordinasyonu” 0,15 (%77), “Ulaştırma Destek Altyapısı” 0,25 (%64) ve “Ulaştırma Mevzuatı” 0,05 (%0).
ADB, güçlü yönler arasında ana belgelerin elektronik işlenmesi, gelişmiş BT altyapısı, varış öncesi gümrük işlemleri, Gürcistan gümrüğüyle elektronik veri paylaşımı ve temel belgelerin karşılıklı tanınmasını vurguladı.
Ancak, önemli kısıtlamalar da mevcut: Orijinal belgelerin (pasaport, ticari sürücü belgesi, sigorta poliçeleri vb.) ibrazının zorunlu olması, gümrük vergisi iadesi veya CMR irsaliyesi için elektronik başvuru yapılamaması, denetim ücretlerinde ön ödeme seçeneğinin olmaması, araç kimlik taramasının yalnızca vakaların %50’sinde kullanılması, kamyonlar için ağırlık ve boyut sınırlamaları, koordinasyonsuz ayrı sınır kontrolleri ve düşük işlem hacmi — şeritte saat başı sadece 4,7 kamyon geçişi.
Bölgedeki önemli lojistik altyapıya rağmen, yoğunluk ve darboğazlar bu noktayı bölgedeki en uzun bekleme sürelerine sahip geçiş noktası haline getiriyor.
Özellikle çok miktarda narenciyenin “Kırmızı Köprü”den geçtiğini vurgulayan ADB, bölgeye soğuk hava deposu inşa edilmesini de önerdi.
“Yaş meyve kolayca bozulur ve sıcaklığa duyarlıdır. Sınır kontrolleri, gecikmeler ve depolama eksikliği raf ömrünü kısaltıyor, bozulmaya yol açıyor. Soğuk hava deposu, ürün kalitesinin korunmasına ve kayıpların azaltılmasına yardımcı olur,” denildi.
2001’den bu yana CAREC kapsamında 276 bölgesel projeye 51 milyar dolardan fazla yatırım yapıldı. Yatırımlar, çok modlu ulaşım ağları, ticaretin kolaylaştırılması, hareketlilik ve ekonomik koridorların geliştirilmesine odaklanıyor.
CAREC’in ulaştırma yatırımlarında en büyük payı Kazakistan (%24,6 veya 8,44 milyar dolar), Özbekistan (%19 veya 6,52 milyar dolar) ve Azerbaycan (%16,3 veya 5,59 milyar dolar) aldı. Toplam yatırımların %67,4’ünü — yaklaşık 34,3 milyar doları — ulaştırma altyapısı oluşturuyor.
ADB, çoğu CAREC ülkesinin doğal kaynak bakımından zengin olduğuna dikkat çekti. Azerbaycan ve Kazakistan başlıca petrol ve gaz ihracatçısı; Moğolistan, Türkmenistan ve Özbekistan ise diğer önemli maden rezervlerine sahip. 2023’te CAREC ülkelerinin toplam ihracatı 202 milyar dolara ulaştı; bunun %70’i Kazakistan (84,39 milyar dolar), Azerbaycan (38,15 milyar dolar) ve Pakistan’a (31,18 milyar dolar) ait.