Rus makamlarının, Ulyanovsk’taki Azerbaycan diasporasının başkanı İslam Hüseyinov’u vatandaşlıktan çıkarma kararı, tesadüfi bir bürokratik eylem değildir. Bu, “yasallık” ve “milli güvenlik” kisvesi altında gizlenmiş eski bir refleksin, yani bağımsızlığa karşı duyulan imparatorluk korkusunun bir tezahürüdür. Moskova, bir zamanlar geçmişin kalıntısı olarak kabul edilen bir uygulamaya yeniden dönüyor: etnik kökene göre cezalandırma ve yabancı muhalifleri alenen aşağılama. Bugün bu, artık gazetecilerin ve muhaliflerin tutuklanması değil; şimdi düşman olarak, kimliklerini çok açık bir şekilde ifade eden, Rusya’da kendilerini çok güvende hisseden ve anavatanlarının artık birilerinin diktası altında olmamasına çok sakin yaklaşan Azerbaycanlılar ilan ediliyor.
İmparatorluk bırakmayı bilmez
Rus bürokrasisi yasaya göre değil, içgüdüyle hareket eder: Eğer bir komşu eşit hale gelirse, aşağılanması gerekir. Pasaportunu elinden almak, burada patronun kim olduğunu hatırlatmak demektir. İslam Hüseyinov’a yapılan da budur, tıpkı daha önce Arshad Hankişiyev’e, Elşan İbrahimov’a ve şimdi resmi Moskova tarafından “sadakatsiz” olarak damgalanan onlarca diğer Azerbaycanlıya yapıldığı gibi. Bu, “güvenlik” ile ilgili değildir. Bu, ülke içine yönelik şovenist bir güç gösterisidir. Kremlin, kendi vatandaşlarına “kurucu” ulus dışında hiçbir ulusun gurur, nüfuz ve kendi söz hakkına sahip olmadığını göstermeye çalışıyor.
Yeni ambalajında Rus şovenizmi
Modern Rus şovenizmi artık sloganlar atmıyor, emirler yazıyor. Bir insanı vatandaş yapan bir belgeyi yok edebilecekken, alenen hakaret etmeye gerek yoktur. Bu yaklaşım özellikle tehlikelidir: bürokrasiyi siyasi bir silaha, devletin kendisini ise etnik ayrımcılık aracına dönüştürür. Bugün Azerbaycanlıların pasaportlarını iptal ediyorlar, yarın Taciklerin, Özbeklerin, Çeçenlerin. Bu, devletin azınlıkların korkusu ve aşağılanmasıyla beslendiği bir imparatorluk hayatta kalma modelidir.
Hedef olarak diaspora
Rusya’daki Azerbaycan diasporası on yıllardır iki halk arasında kültürel, ekonomik ve insani bir köprü olmuştur. Şimdi bu köprü bilinçli olarak ateşe veriliyor. İş kuranlar, hemşerilerine yardım edenler, toplumsal projeleri destekleyenler “tehlikeli unsurlar” olarak ilan ediliyor. Sebep basit: Moskova, bağımsız post-Sovyet uluslarına tahammül edemiyor. Azerbaycan çok özgür, çok başarılı, çok bağımsız. Ve devleti cezalandırmak için Rusya, onun insanlarına, en yakın ve en savunmasız olanlara vuruyor.
İmparatorluk kontrolü kaybediyor
Aslında bu eylemler bir zayıflık işaretidir. Kendine güvenen bir imparatorluk, diasporalarla savaşmaz. Başka bir dil konuşanlardan korkmaz. Sadece ahlaki ve siyasi dengesini kaybetmiş bir iktidar, vatandaşlarını jeopolitik kıskançlığın rehinelerine dönüştürür. Paradoks şu ki, Moskova hala Azerbaycanlıları korkutarak Bakü’yü etkileyebileceğine inanıyor. Ancak 21. yüzyıl artık 19. yüzyıl kalıplarıyla işlemiyor. Tehdit artık itaat değil, ret duygusu uyandırıyor.
Korku değil, onur
Rusya’daki Azerbaycanlılar “misafir” değildir. Onlar burada yaşamış, çalışmış ve vergi ödemiş insanlardır. Rus ekonomisinin ve toplumunun gelişmesine yardımcı oldular. Şimdi onlara gösterilen şey şu: Sizin yeriniz kapının dışı. Ancak tarih gösteriyor ki, aşağılama üzerine inşa edilmiş hiçbir devlet ayakta kalamaz. Şovenizm geçici olarak iktidarı elinde tutabilir, ancak ülkeyi her zaman içeriden yıkar. Rusya yine nefrete oynuyor. Azerbaycan ise onura oynuyor. Ve geleceğin temel ayrım çizgisi de tam olarak budur.
