Azerbaycan Cumhurbaşkanı’na bağlı Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin eski direktörü, siyaset analisti Farhad Mammadov, Güney Kafkasya’nın dış güçler değil, bölgesel devletlerin sonuçlar üzerinde “belirleyici üstünlüğü” koruması gereken kritik bir aşamaya girdiğini söylüyor.
Daily Europe Online YouTube kanalında konuşan Mammadov, ABD destekli “Uluslararası Barış ve Refah için Trump Rotası”nın (TRIPP) doğu-batı taşımacılığının yeniden açılmasına ivme kazandırdığını, ancak barış mimarisinin esasen Azerbaycan ve Ermenistan tarafından şekillendirildiğini belirtti.
Semboller, sinyaller ve değişen anlatı
Mammadov, Erivan’ın resmi sembollerinden Ağrı Dağı’nı kaldırmasını “sembolik” olarak nitelendirdi – bugünkü Ermenistan Cumhuriyeti’nin coğrafyasıyla ulusal imgelemi uyumlaştırmaya ve komşularla gerilimi azaltmaya dönük bir adım. Bu tür tercihleri, tarafların ayrılıkçı yapıları desteklememeyi taahhüt ettiği barış anlaşması taslağı hükümleriyle ilişkilendirdi.
8 Ağustos sonrası: fiili barış, hukuki süreç
Mammadov’a göre 8 Ağustos’ta Beyaz Saray’da Azerbaycan ve Ermenistan liderlerinin ortak bildirisiyle birlikte fiili barış çerçevesi oluştu, süreç ise hâlâ devam ediyor.
O, Washington’un rolünün Bakü ve Erivan’ın taşımacılık dosyasında ABD’yi davet etmesiyle büyüdüğünü, diğer başlıkların ise ikili şekilde ilerlediğini – özellikle sınır çizimi/demarkasyonu – vurguladı.
Trump’ın kişisel angajmanının Rusya ve İran’dan gelen sert söylemi yumuşattığını ve AB’yi sürece çektiğini söyledi. Buna örnek olarak AB özel temsilcisinin Nahçıvan ve Ermenistan’a yaptığı bağlantı yatırımı inceleme ziyaretlerini gösterdi.
Zengezur/TRIPP: takvimler ve alternatifler
Mammadov, Avrasya kara koridorları için rekabetçi pencerenin 2028–2030 yılları olduğunu, güzergâhların bu dönemde işler hale gelmesi gerektiğini öngördü.
Ermenistan’ın artık “tren kalkıyor” gerçeğini gördüğünü, bu yüzden yasal altyapıyı hızla tamamlamaya çalıştığını ifade etti. Paralel hatlar – Türkiye üzerinden Nahçıvan–Kars demiryolu ve İran üzerinden bir dal – bu takvimlere göre planlandı.
Etiketlerin ötesinde altyapının stratejik bir varlık olduğunu, raylar ve hukuki düzenlemeler hazır olduğunda piyasa koşullarına göre seçenekler sunduğunu, tıpkı yıllarca düşük kullanım ve yenilemelerin ardından işlevselleşen Bakü–Tiflis–Kars hattı gibi olduğunu belirtti.
Azerbaycan koridoru neden zorla açmadı
Mammadov, Bakü’nün Zengezur için askeri çözümü neden tercih etmediği sorulduğunda, bunun Azerbaycan’ın genel stratejisine zarar vereceğini söyledi: Avrupa pazarlarına entegrasyon, SOCAR’ın uzun vadeli yatırımları ve donmuş sorunlar bırakmadan projeleri tamamlama itibarı. Bunların “saldırgan devlet” imajıyla bağdaşmadığını vurguladı.
Enerji, Avrupa ve değişen medya ortamı
AB–Rusya enerji bağlarının orta vadede toparlanmayacağını belirten Mammadov, Avrupa pazarının “yapısal olarak cazip” kaldığını, ABD LNG’sinin tek başına talebi karşılayamayacağını, bu nedenle Azerbaycan petrol ve gazının rolünün devam edeceğini söyledi.
Batı medyasında Azerbaycan karşıtı anlatıların zayıfladığını da ekleyerek, bunu geçmişte bu içerikleri büyüten STK–medya ağlarının finansman kaynaklarının kurumasına bağladı.
Avrupalı aktörlere – özellikle Fransa’ya – geçmiş yıllardaki siyasi tanıma sinyallerinin neden kalıcı sonuçlara dönüşmediğini, AGİT Minsk Grubu’nun dağılmasıyla sonuçlandığını Ermeni kamuoyuna açıklamaları gerektiğini söyledi.
Rusya–Ukrayna savaşı, NATO ve Avrupa’nın hesapları
Mammadov, Polonya ve Romanya’daki son drone ihlallerini Rusya’nın NATO’nun 5. Madde sınırlarını test etme ve Avrupa’ya baskı yapma çabası olarak değerlendirdi.
Paradoksal olarak bu stratejinin Avrupa’nın silahlanmasını hızlandırdığını, iki güçlü savunma kutbu – ABD ve giderek güçlenen AB – yarattığını, bunun Rusya’nın uzun vadeli çıkarına olmadığını ileri sürdü.
Ukrayna konusunda kısa vadede müzakere zemini görmediğini, hazırlıksız bir liderler zirvesinin tüm taraflar için siyasi risk taşıyacağını söyledi.
Gürcistan ve müdahale etmeme
Tiflis’e yönelik baskıcı önlemler hakkında Batı’daki yorumlara değinen Mammadov, dışarıdan “hükümet değiştirin” çağrılarını eleştirdi ve müdahale etmeme ilkesine dönüşü olumlu buldu.
AB’nin cezalandırıcı reflekslerini durdurması, Gürcistan hükümetinin de geçmişteki konumları sadece reddetmek yerine modernize etmesi gerektiğini vurguladı.
Sonuç
Mammadov’a göre Güney Kafkasya bir dönüşüm aşamasında. Bir sonuç – Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünün sağlanması – tamamlandı. Kalan sütunlar – Azerbaycan–Ermenistan barışı, Ermenistan–Türkiye normalleşmesi ve bölgesel iletişimin açılması – ilerliyor, ancak başarı Bakü, Erivan ve Tiflis’in yakın koordinasyonuna ve dış güçlere belirleyici kaldıraç bırakmamalarına bağlı.
