Siyasi analist Vladimir Kopçak, Vladimir Putin’in Duşanbe’de İlham Aliyev’le yaptığı görüşmeye Baku’dan daha fazla ihtiyaç duyduğunu ve bunun görsellerde açıkça yansıdığını söyledi.
Novosti Kavkaza’nın haftalık değerlendirme programında konuşan Kopçak, Kremlin’in artık Azerbaycan’ı Güney Kafkasya’daki en değerli varlığı olarak gördüğünü, buna karşın Ermenistan için “gidecek başka yeri yok” anlayışıyla hareket ettiğini belirtti.
Moskova ya da Bakü değil, Duşanbe’nin seçilmesinin nedeni, Putin’in seyahat seçeneklerinin daralmasıydı; tarafsız bir platform aynı zamanda iç politik ve bölgesel hassasiyetleri de yatıştırdı.
Kopçak’a göre görüşmenin ana ekseni, kamuoyunun hâlâ krizle özdeşleştirdiği Azerbaycan yolcu uçağının düşürülmesi olayıydı. Putin’in kamuya açık açıklamaları, bu olayı yeni bir pişmanlık göstergesi değil, geçen yılın sonunda zaten özür dilediğini hatırlatan bir mesaj olarak çerçeveledi.
Kopçak, küresel kamuoyu açısından bu farkın tek bir manşete indirgendiğini — “Putin özür diledi” — ve bilgi savaşının böylece kaybedildiğini ifade etti.
Analiste göre Bakü, “Pantsir-S1” sistemi tarafından yapılan bir saldırıya dair teknik kanıtlara sahip ve uçağın Kazakistan’da düşmesi olayı örtbas etmeyi imkânsız hale getirdi. Yerel görüntüler ve dış uzmanların hızlı erişimi, Moskova’nın erken açıklamalarını geçersiz kıldı. Bunlar onun iddiaları; Moskova henüz tüm taraflarca kabul edilen bir soruşturma raporu sunmadı.
Kopçak, perde arkasında Kremlin’in Duşanbe’ye “alışveriş listesiyle” geldiğine inanıyor. Görüşmelerin merkezinde enerji ve lojistik vardı: rafineri arızaları nedeniyle benzin temini, “Kuzey–Güney” ulaşım koridorunun bazı parçaları ve İran’ın bölgesel yük taşımacılığını Rusya lehine yeniden düzenleyebilecek Reşt–Astara demiryolu hattındaki ilerleme.
Ayrıca, 2022’den bu yana yaptırımlar çerçevesinde gündeme gelen ve zaman zaman bölgesel söylentilerde yer bulan, üçüncü ülkeler üzerinden “yeniden etiketlenmiş” gaz sevkiyatı fikrinin de yeniden masada olduğunu öne sürdü.
Ancak tüm bunlar, onun ifadesiyle, eski düzenin geri döndüğü anlamına gelmiyor. Tam tersine, Moskova’nın itibar kaybını telafi edemeden geçici çözümler aradığını gösteriyor.
Kopçak, diplomatik koreografiyi tutuklular konusundaki sessiz pazarlıklarla ilişkilendirdi. Ona göre Moskova, güvenlik kurumlarıyla bağlantılı olduğunu söylediği iki Rus medya çalışanı için yoğun şekilde bastırdı; Rus tarafı da bazı insani adımları değerlendirmiş olabilir.
Bu iddialar kamuoyunca doğrulanmış değil, ancak Kopçak’a göre bu alışverişler, Yekaterinburg’daki cinayet davası gibi en hassas konuların neden resmi açıklamalarda neredeyse hiç yer almadığını açıklıyor.
Kopçak ayrıca, Putin’in Bakü’de rahatsızlık yaratabilecek bir ifadesine dikkat çekti: Azerbaycan’ı “Rusça konuşan ülke” olarak tanımlaması. Ne amaçla söylenmiş olursa olsun, dedi, bu ifade tanıdık bir imparatorluk dili gibi algılandı ve unutulmayacak.
Azerbaycan açısından ise, analist, gerilimin artması halinde Moskova’nın iki baskı alanını test edebileceğini düşünüyor: Rusya’daki Azerbaycan diasporasına baskı yapmak veya cumhurbaşkanının çevresine nüfuz operasyonlarıyla yaklaşmak.
Her iki durumda da, dedi, Bakü karşılık verecektir; çünkü Türkiye ve diğer ülkeler üzerinden Rus ithalatını ikame etmeyi öğrenmiş durumda ve kısa vadeli huzur için stratejik özerkliğinden vazgeçmeyecektir. Bu hesap, onun sözleriyle, Ankara–Bakü–Tiflis üçgeninin eşzamanlı güçlenmesinde açıkça görülüyor.
Savunma bakanları arasındaki düzenli görüşmeler ve uzun süredir devam eden sanayi bağları henüz resmi bir ittifaka dönüşmedi, ancak Kopçak, bunları Türkiye’nin — Rusya’nın değil — istikrar sağlayıcısı olduğu bir güvenlik mimarisinin temelleri olarak değerlendiriyor.
Moskova’nın Bakü veya Erivan’da “3+3” formatını canlandırma yönündeki söylemlerine de şüpheyle yaklaşıyor ve zirve gerçekleşse bile Putin’in şahsen katılmaktan kaçınacağını öngörüyor.
Duşanbe haftasının daha geniş bir çerçevesi de vardı. Kopçak, Şarm el-Şeyh’te Azerbaycan ve Ermenistan’ın İsrail ve Hamas’ın bulunmadığı Orta Doğu görüşmelerine katılmasını, rehin alanları ödüllendirerek zorbalığı meşrulaştıran yeni bir diplomasi modelinin örneği olarak yorumladı.
Ona göre, Trump döneminden kalan Gazze planı, cezasızlığı kurumsallaştırma riski taşıyor ve ateşkes sürse bile bölgeyi uzun süre etkilemeye devam edecek. Ukrayna konusunda ise Kopçak, Kiev’in acil ihtiyaçlarının hava savunması ve Rus askeri altyapısına saldırı izni olduğunu belirtti; çünkü Kremlin, enerji sistemine yönelik bir başka kış kampanyasına hazırlanıyor.
Transformatörlere, trafo merkezlerine ve köprülere karşı yürütülen yıpratma savaşının dördüncü kışına girilirken, her iki taraf da kamuoyunun henüz hazır olmadığı tırmanma senaryolarına hazırlanıyor, diye uyardı.
Duşanbe bilançosunda Kopçak’ın değerlendirmesi, Bakü’nün fazla taviz vermeden manevra alanını genişlettiği yönünde. Rusya ise, zaten özür dilediğini yineleme fırsatı ve kendi kısıtlarına uygun enerji ile transit projelerini test etme sahnesi kazandı.
Azerbaycan, demir yolu ve boru hattı koridorlarındaki seçeneklerini açık tuttu, “Rusça konuşan ülke” gibi ifadelerin egemenliğini tanımlamadığını vurguladı ve geçmişteki ilişkileri canlandırma iddiasında bulunmadan işleyen bir iletişim kanalını korudu.
Bu dengenin sürüp sürmeyeceği ise, planlı zirvelerden çok, bu kış Ukrayna semalarında, Orta Doğu kıyılarında ve artık sözlerden çok gücü belirleyen demir yolları ile karayollarında yaşanacaklara bağlı olacak.
