Rusya, enerji ticaretinde büyük kayıplarla karşı karşıya. Reuters’e göre Moskova, 2025 yılında petrol ve gaz ihracatından 200,3 milyar dolar gelir bekliyor – bu, 2024’teki 235 milyar dolara kıyasla %15 düşüş ve 2022’de yaptırımlar öncesi seviyelere göre yaklaşık %40 daha düşük. Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi (CRECA), AB yaptırımlarının yürürlüğe girmesinden bu yana Rusya’nın yaklaşık 153 milyar avro kaybettiğini tahmin ediyor; bu da Moskova’yı satışlarını Asya’ya yönlendirmeye zorladı.
Çin artık Rusya’nın ham petrol ihracatının neredeyse yarısını satın alıyor, Hindistan ise yaklaşık %38’ini alıyor. Ancak her ikisi de güvenilir ortak olarak görülmüyor: Hindistan’ın pazarı istikrarsız, Çin’in iş birliği ise güven inşasından çok Moskova’nın zayıflığını sömürmeye dayanıyor.
Azerbaycan Rakip Olarak
Ukrayna’daki savaştan önce Rusya, Avrupa’nın doğal gazının yaklaşık %30–40’ını ve petrolünün %25–30’unu sağlıyordu. Yaptırımlar sonrası ise yeniden tutunmakta zorlanıyor. Bu arada Avrupa, Rus enerji bağımlılığını azaltmak, tedarikçileri çeşitlendirmek ve yenilenebilirleri hızlandırmak için REPowerEU stratejisini uyguluyor.
Azerbaycan kritik bir alternatif haline geldi. AB ile 2022’de imzalanan Stratejik Ortaklık Mutabakatı, Avrupa’ya gaz tedarikinin 2021’deki 8,1 milyar metreküpten 2027’ye kadar yıllık 20 milyar metreküpe çıkarılmasını hedefliyor. Bakü ayrıca Türkmenistan ile uzun süredir bekleyen Trans-Hazar Boru Hattı’nı ilerletti; Kazakistan ve Özbekistan ile yapılan yeni “yeşil koridor” anlaşmaları ise Orta Asya’nın güneş ve rüzgar enerjisinin Azerbaycan üzerinden Avrupa’ya ulaştırılmasını amaçlıyor.
Moskova açısından bu durum, Azerbaycan’ı bir ortak değil, doğrudan rakip konumuna getiriyor. Ve Rusya, nadiren piyasa kurallarıyla oynar.
Ahmadzade Olayı
Bu bağlamda, SOCAR’ın yatırım departmanı eski başkan yardımcısı Adnan Ahmadzade’nin tutuklanması gündeme geldi. Resmi olarak zimmete para geçirmek ve Azerbaycan petrolü ihracatının kalitesini düşürmek dahil ekonomik sabotajla suçlanıyor.
Soruşturmacılar, onun yalnızca fonları kötüye kullanmakla kalmayıp yaptırımlardan kaçışı da mümkün kıldığını iddia ediyor. Batı yaptırımları altındaki Rus ham petrolü, Azerbaycan’ın premium ürünü Azeri Light ile karıştırılarak yurtdışında Azerbaycan petrolü gibi satıldı. Sonuç: Rus petrolü, Azeri Light kılığında küresel pazarlara sızdı.
Etki anındaydı. Seyreltme, Azeri Light’ın referans fiyatını varil başına 75 dolardan 68,31 dolara düşürdü – varil başına 6,69 dolarlık kayıp. Azerbaycan’ın ihracat gelirleri tahmini 2,01 milyar dolar azaldı; bu, GSYH’nin neredeyse %1’ine eşdeğer.
Ama kayıplar sadece finansal değildi. Ahmadzade’nin eylemleri, Azerbaycan’ın güvenilir tedarikçi olarak itibarını sarstı ve amiral gemisi ihracat markasını lekeledi. Avrupa yetkilileri şimdiden endişelerini dile getirdi.
Bu nedenle, onun “Rusya’nın oyunlarına verdiği taviz” sadece dolandırıcılık değil, aynı zamanda ulusal çıkarlara karşı kasıtlı bir sabotaj olarak görülüyor.
Rus Mesajları
Tartışmalı Rus blog yazarı ve Kremlin propagandacısı Yuri Podolyaka, 20 Ağustos’ta yangına körükle gitti. Bir sosyal medya gönderisinde Azerbaycan’ın ihracat sorunlarını öne çıkardı ve mali zararı 420 milyon ile 770 milyon dolar arasında hesapladı. İddia edilen kayıpları şu şekilde ayırdı:
-
Avrupa ortaklarının işlemeyi reddettiği beş sevkiyattan 350 milyon dolar,
-
“kirli” bir petrol tankerine bağlı gecikmelerden 70 milyon dolar,
-
Ceyhan terminalinde tutulan altı kargodan 420 milyon dolar,
-
ve SOCAR’ın ihracatlardaki fiyat primini düşürmesinden günlük 30 milyon dolar ek kayıp.
Podolyaka ardından rakamlardan siyasete geçti. Skandalın, Azerbaycan’ın kendisini bir “Britanya-Türk ittifakı” ile hizalamasının ve Rus çıkarlarına karşı hareket etmesinin doğrudan sonucu olduğunu öne sürdü. Uyarısı açıktı: “Böyle bir olay her an tekrarlanabilir.” Başka bir deyişle, Azerbaycan petrol ihracatının sabote edilmesi, Bakü ittifaklarını yeniden gözden geçirmezse sistematik hale gelebilir.
Daha Geniş Bir Kalıp
Bu söylem, Rusya’nın uzun süredir bilinen bir kalıbına uyuyor: enerjiyi siyasi silah olarak kullanmak. 2006 ve 2009’da Ukrayna’ya gaz kesintilerinden bugünün gölge taktiklerine kadar Moskova, arz kesintilerini jeopolitik kazanç için sürekli kullandı. Avrupa, deneyimden ders alarak şimdi Rusya’dan uzaklaşmaya kararlı – Azerbaycan ise seçilen ortaklardan biri.
Moskova ise Bakü’nün artan rolünü tehdit olarak görüyor. Ekonomik sabotaj ve propaganda boyutlarını birleştiren Ahmadzade davası, Rusya’nın hibrit oyun kitabının tüm izlerini taşıyor: sızmak, bozmak, sonra da krizi Moskova’nın şartlarıyla anlatmak.
Ahmadzade’nin tek başına mı yoksa daha geniş bir ağın parçası olarak mı hareket ettiği belirsizliğini koruyor. Küresel petrol satışlarının karmaşıklığı ve kayıpların büyüklüğü göz önüne alındığında, pek az kişi bunun tek bir adamın işi olduğuna inanıyor. Şimdilik tüm izler Moskova’ya çıkıyor.
Bizim.Media Analiz Grubu
