Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet Başkanları Konseyi’nin 12. Zirvesi, kadim Azerbaycan şehri Gebele’de devam ediyor.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev açılış oturumunda yaptığı konuşmada liderleri selamladı ve Teşkilatın giderek artan jeopolitik rolünü vurguladı.
“Milattan önce 4. yüzyılda kurulan Kafkas Arnavutluğu’nun başkenti olan Gebele, derin tarihî köklerimizin sembolüdür,” diyen Cumhurbaşkanı Aliyev, TDT’nin başarılı dönem başkanlığı için Kırgızistan’a teşekkür etti.
Yükselen Bir Jeopolitik Merkez Olarak TDT
Aliyev, Türk Devletleri Teşkilatı’nın artık bir iş birliği platformundan öte, önemli bir jeopolitik merkez hâline geldiğini vurguladı. Sekretaryanın faaliyetlerini desteklemek üzere Azerbaycan’ın 2 milyon dolar bağışta bulunduğunu açıkladı.
Üye ülkelerin siyasi istikrarı, elverişli demografik yapısı, enerji kaynakları ve artan savunma kabiliyetlerinin TDT’nin uluslararası etkisini güçlendirdiğini belirtti. “Ortak tarihî ve etnik bağlarımız ile millî ve manevi değerlerimiz bizi tek bir aile olarak birleştiriyor,” dedi.
Güvenlik ve Savunma İş Birliği
Küresel istikrarsızlığa değinen Aliyev, barış ve güvenliğin sürdürülebilir kalkınmanın temel unsuru olduğunu vurguladı. TDT’nin temelinin Nahçıvan Anlaşması olduğunu hatırlatarak “Bölgesel Barış ve Güvenlik” teması altında birlik çağrısı yaptı.
Aliyev, 2026 yılında Azerbaycan’da TDT üye ülkeleri arasında ortak askerî tatbikatlar düzenlenmesini önerdi ve “Askerî güç bağımsızlığın ve toprak bütünlüğünün anahtarıdır,” dedi.
2020’deki 44 Günlük Vatan Savaşı’nı ve 2023’teki terörle mücadele operasyonlarını hatırlatarak, bunların Ermenistan’ın uzun yıllar süren işgaline son verdiğini ve Azerbaycan’ın tam egemenliğini yeniden tesis ettiğini vurguladı.
“İki ay önce Washington’daki Beyaz Saray’da Azerbaycan ve Ermenistan arasında parafe edilen barış anlaşması Güney Kafkasya’yı bir barış bölgesine dönüştürecektir,” dedi.
Bölgesel Bağlantılar ve Zengezur Koridoru
Aliyev konuşmasının büyük bölümünü bölgesel ulaşım ve lojistiğe ayırdı. Azerbaycan’ın Doğu-Batı ve Kuzey-Güney koridorlarındaki merkezi rolünü vurguladı ve 2022’den bu yana Orta Koridor’daki yük hacminde %90 artış kaydedildiğini belirtti.
Alat Uluslararası Deniz Ticaret Limanı, Bakü–Tiflis–Kars demiryolu ve dokuz uluslararası havaalanı gibi önemli altyapı projelerini öne çıkararak Azerbaycan’ı Avrasya’nın kilit lojistik merkezi olarak tanımladı.
Aliyev, Washington zirvesinin en önemli sonuçlarından birinin Türk devletlerini birbirine bağlayan ve hem Orta hem de Kuzey-Güney koridorlarına hizmet eden yeni bir ulaşım hattı olan Zengezur Koridoru’nun açılması olduğunu söyledi.
Enerji Güvenliği ve Yeşil Dönüşüm
Aliyev, Azerbaycan’ın birçok ülke için güvenilir bir enerji ortağı olma rolünü teyit etti. “Artık 14 ülkeye doğal gaz ihraç ediyoruz – boru hattı ihracatçıları arasında en geniş kapsama sahibiz,” dedi.
Azerbaycan’ın yenilenebilir enerjiye büyük yatırımlar yaptığını belirtti: 2030’a kadar ülke elektriğinin %40’ı güneş, rüzgar ve hidroelektrik kaynaklarından sağlanacak. Bakü, Orta Asya, Azerbaycan, Türkiye ve Avrupa’yı bağlayan bir “Yeşil Enerji Koridoru”nun öncülüğünü yapıyor.
Türk Dünyasında Ekonomik İş Birliği
Cumhurbaşkanı, Azerbaycan’ın kardeş Türk devletlerinin ekonomilerine, ağırlıklı olarak Türkiye’ye, 20 milyar dolardan fazla yatırım yaptığını açıkladı. Ayrıca Özbekistan, Kazakistan ve Kırgızistan ile yeni bölgesel projeleri finanse etmek üzere ortak yatırım fonları kurulduğunu belirtti.
“Bu çabalar ekonomik entegrasyonu derinleştiriyor ve kardeş ülkelerimiz arasında enerji, ulaştırma ve sürdürülebilir kalkınma alanlarında iş birliğini güçlendiriyor,” dedi.
Kültürel ve İnsani Bağlar
Aliyev, TDT’nin 1926’da Bakü’de düzenlenen Birinci Türkoloji Kongresi’nin 100. yılını gelecek yıl büyük bir etkinlikle kutlamasını önerdi.
Kapanışta, Karabağ ve Doğu Zengezur’un yeniden inşasına verdikleri destek için TDT üyesi ülkelere teşekkür etti. Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Macaristan, Türkmenistan ve Türkiye tarafından kurtarılmış bölgelerde inşa edilen okul ve kültür merkezlerinden örnekler verdi.
“Azerbaycan halkı bu kardeşçe desteği asla unutmayacaktır,” diyerek sözlerini tamamladı.
