Kafkasya Haberleri ile yapılan kapsamlı bir röportajda, eski cumhurbaşkanlığı danışmanı ve Heydar Aliyev’in siyasi danışmanı Eldar Namazov, Rusya’nın Bakü’ye yönelik davranışının sakar baskıdan kasıtlı tırmanışa kaydığını ve Kremlin’in kontrol edemeyeceği bir fitil yakma riski taşıdığını savunuyor. Uyarısının zamanı tesadüfi değil. OSCE Bakanlar Konseyi, Minsk sürecini ve bağlı yapılarını kapatırken, Namazov bu adımı “tarihi” olarak nitelendiriyor; çünkü Karabağ artık uluslararası bir pazarlık kozu değil. “Sayfa sadece Bakü ve Erivan için değil,” diyor, “bir zamanlar bu dosyaya ev sahipliği yapan büyük örgütler için de çevrildi.” Ona göre, bu karar OSCE veya BM’de (uzun süre Karabağ’da OSCE liderliğine başvurulmuştu) konuyu canlandırmaya çalışan “revanchistleri” engelliyor.
Bunun arka planında, Tianjin’deki SCO toplantısında gerçekleşmeyenleri hatırlatıyor: Moskova’nın ilgisi açık olmasına rağmen Aliyev–Putin görüşmesi olmadı. Namazov, görüşmenin olmamasını, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in zirve öncesi Al Arabiya’ya verdiği röportaja bağlıyor; bunu, ilişkilerin istikrara kavuşabilmesi için Rusya’nın uyması gereken “kırmızı çizgileri” kamuya çizme olarak tanımlıyor. “Talep ettiklerimizin hiçbiri masadan kalkmadı,” diyor Namazov ve Bakü’nün duruşunu gösterişli değil, kararlı ve metodik olarak çerçeveliyor.
Buradan eleştirisi keskinleşiyor. Namazov, Rus devlet medyası ve “onaylı uzmanlar” koroğunu, Azerbaycan’a yönelik korkutma kampanyası yürütmekle suçluyor — “aynı kaba böl ve yönet taktiği” — ve çok daha ciddi bir iddiayı öne sürüyor: son şokların rastgele olmadığını. Namazov, AZAL yolcu uçağının Rus hava savunması tarafından düşürülmesini kasıtlı olabileceğini öne sürüyor; iki füze atışı raporlarını işaret ediyor ve bunu Rusya içindeki Azerbaycanlılara yönelik çirkin saldırılarla ilişkilendiriyor. Bu olayları, Bakü’de kamuoyunu tahrik etmeye ve tansiyonu yükseltmeye yönelik bir dizi provokasyon olarak sunuyor. Net olmak gerekirse, bunlar Namazov’un değerlendirmeleri; gerçekleri nihai olarak soruşturmalar ve mahkemeler belirleyecek. Ancak sonucu net: “Kremlin ateşle oynuyor.”
Moskova neden şimdi Azerbaycan’la tırmanışa gider? Namazov iki stratejik motivasyon sunuyor.
Birincisi, Orta Koridor. Çin–Orta Asya–Avrupa rotasının Hazar’ın doğu kıyısında nasıl işlediğine bakılırsa, Batı’da tek bir menteşe noktası sıkışıyor: Azerbaycan. “Tek gerçek çoğaltması olmayan bölüm burası,” diyor. “Bakü’ye vurursanız tüm zinciri kıvırabilirsiniz.” Yani, Azerbaycan’a yönelik zorlayıcı bir baskı, Rus kara köprüleriyle rekabet eden trans-Avrasya lojistik sistemini engellemenin en etkili yolu.
İkincisi, Türk rönesansından duyulan korku. Sovyetler’in çöküşünden bu yana, Çin sınırından Avrupa’ya uzanan beş bağımsız Türk devleti ve Türkiye var. Namazov net bir eğilim görüyor: Ankara’nın daha geniş etkisi, Bakü’nün pekiştirilmiş kazanımları, Kazakistan ve Özbekistan’ın artan ağırlığı ve tarihsel olarak temkinli Türkmenistan’ın bölgesel projelere katılması. Bu yay, düşmekte olan bir imparatorluğu rahatsız ediyor. “İmparatorluk döngüleri gerçektir,” diyor. “Rusya görünür bir alacakaranlıkta; Türk dünyası yeni bir şafakta.”
Bu motivasyonların üzerine Namazov’un dediği gibi Moskova’nın Ukrayna’daki “zugzwang” durumu ekleniyor — her hamlenin durumu daha kötü yaptığı bir pozisyon. Savaşı uzatmak kaynakları ve statüyü tüketiyor; ilk göz kırpmak kendi iç risklerini taşıyor. Her durumda, Rusya’nın Güney Kafkasya ve Orta Asya’daki etkisi azalıyor, Pekin’in sabrı ise Avrupa ile ilişkileri karmaşıklaştıran bir çatışma tarafından test ediliyor. Sonuç, Namazov’a göre, Kremlin’in Azerbaycan’ın kapısında da dahil olmak üzere başka yerlerde baskı üretmeye daha çok meyletmesi.
Moskova’ya mesajı hem uyarı hem eleştiri. Azerbaycan’a “ders vermeye” yönelik herhangi bir girişim, diplomatik sahnenin ötesinde geri tepecektir. Müslüman ve Türk toplulukları içinde yabancılaşmayı derinleştirir, Kuzey Kafkasya’da geri tepme riski yaratır — “Güney ve Kuzey Kafkasya bağlantılıdır” hatırlatıyor — ve Rusya’nın iç ekonomik ve sosyal baskılarını hızlandırır. “Bunu uygularsanız kendi çukurunuzu kazıyorsunuz,” diyor. “Bir zamanlar Kiev’de üç günlük savaş için geçit töreni üniforması hazırlayan insanlar, sağduyulu öngörüleriyle ünlü değildir.”
Namazov’un Bakü’ye önerisi, Heydar Aliyev’in yanında geçen yıllarıyla uyumlu: en kötüsüne hazırlanın, sonra hoş bir sürprizle karşılaşın. Mevcut liderliği, sahada sonuç güvence altına alma, kamuya net çizgiler çizme ve performatif tartışmalara kapılmama konusundaki “hassas, kuyumcu diplomasi”si için övüyor. Hazırlık, panik değil: “Zorlu senaryoyu varsay ve onu önlemek için inşa et. Olaylar olumlu gelişirse, o kadar iyi.”
Toplu olarak, Namazov’un analizi ne zafercilik ne de kadercilik. Bu, değişen bir satranç tahtasının teşhisi: bir çatışmanın sona erdiğini uluslararası sistemin onaylaması; Azerbaycan’ın vazgeçilmez olduğu bir lojistik harita; güven kazanan Türk dünyası; eski araçları tükenen Rusya’nın tehlikeli araçları test etmesi. Son uyarısı basit: Azerbaycan’a yönelik baskı kapanmış sayfaları yeniden açmaz — yalnızca yeni sayfalar yazar ve Moskova’nın yararına olmaz.
