YouTube kanalı Daily Europe Online’da Azerbaycanlı analist Ilgar Velizade, Hindistan’ın Azerbaycan’ın Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) üyelik statüsü girişimini engelleme hamlesinin boomerang etkisi yarattığını söyledi — bu karar Ermenistan’ın kendi hedeflerini baltaladı ve eski senaryoların artık geçerli olmadığı bir bölgesel düzeni gözler önüne serdi. Gün aynı zamanda sembolik bir an da getirdi: AGİK Minsk Grubu’nun resmen dağıtılması. Velizade’ye göre bu, Güney Kafkasya’nın yeni kurallarla post-konflikt döneme geçtiğinin teyidiydi.
Velizade, Avrasya meselelerinde sık yorum yapan bir analist olarak, bölgedeki birçok kişinin paylaştığı görsellerle başladı — Başkan İlham Aliyev ve Başbakan Nikol Paşinyan, eşleriyle birlikte, yan çizgide sıcak jestler paylaşıyordu. “Tatlı ve acı bir gün” diye şaka yaptı: Havadaki tatlılık, ama Hindistan’ın ŞİÖ’deki vetosuyla bir kaşık acılık ve Pakistan’ın Ermenistan’a karşı benzer hamlesi.
“Gecikmiş, reddedilmemiş”: Azerbaycan ve ŞİÖ
Velizade, gözlemci veya ortak etiketleri yüzünden endişelenmemek gerektiğini vurguladı. “Azerbaycan zaten Çin, Orta Asya cumhuriyetleri ve Pakistan gibi kilit ŞİÖ devletleriyle yakın çalışıyor,” dedi. “İsterseniz bunu gecikmiş üyelik olarak adlandırın. Pratik işbirliği zaten mevcut.” Ona göre Yeni Delhi’nin kararı, Bakü’nün bölgesel rolünün niteliğinden ziyade Hindistan–Pakistan rekabetini yansıtıyor. Ermenistan’ın ŞİÖ ekonomileriyle bağları çok daha zayıf olduğu için, Paşinyan’ın kaybı Bakü’nün kaybından büyük olabilir.
Hindistan’ın Yanlış Okuması — ve Değişen Harita
Peki Hindistan neden böyle bir karar aldı? Velizade bunu yeni bölgesel gerçeklerin yanlış okunması ve Pakistan ile Türkiye ve Azerbaycan bağlarına karşı “agresif bir duruş sergileme” isteği olarak tanımladı. İronik şekilde, bu hamle Ermenistan lideri Nikol Paşinyan’a “ayı hizmeti” vermiş oldu; çünkü o Batı’nın ötesinde daha geniş formatlara yöneliyordu. “Yeni Kafkasya’ya uyum sağlayan kazanır; uyum sağlayamayan kaybeder,” dedi.
Minsk Grubu: Evraklar Arşive Gidiyor
Velizade için daha tarihi değişim, Minsk Grubu’nun sona ermesi. Bunu rutin bir evrak işi olarak değil, üç on yıllık formüllerin — Madrid Prensipleri, “güncellenmiş” prensipler, geçici planlar — gömülmesi olarak gördü. “Tüm bu evraklar artık geçersiz ve arşive gönderildi,” dedi. “Bu yapılar genellikle çatışmaları çözmek için değil, dondurmak için kurulur.”
Bu kapanışın, Azerbaycan’ın 44 günlük savaşta elde ettiği zafer ve ardından gelen barış sürecinin doğrudan bir sonucu olduğunu savundu: “Post-konflikt ajandası kendini dayatıyor.”
Küresel Güney’in Konsolidasyonu — ve Batı’nın Yanlış Hesabı
Velizade, Tianjin toplantısını “kötü ekseni” olarak adlandıran Batılı yorumlara karşı çıktı. Bu dili kullananların “analitik değil, tıbbi analiz yapan kişiler” olduğunu ve izleyicileri yanıltmaktan başka bir işe yaramadığını söyledi. Ona göre gerçek eğilim, Küresel Güney’in gevşek konsolidasyonu — uluslararası hukuku reddetmek değil, onun ikili standartlarla uygulanışını reddetmek. Batı’nın ağır el öğütmeleri, 1950–60’ların oyun kitabından kalma ve bu devletlerin artık sahip olduğu yetkinliği görmezden geliyor.
Çin’in Hindistan ve Pakistan ile Dengeleme Oyunu
Kolay klişelerin aksine, Velizade Pekin’in Pakistan’ı Hindistan’a karşı “silahlandırmadığını” söyledi. Hint Başbakan Narendra Modi’nin Çin’deki temaslarına işaret etti ve Çin’in önceliğinin öngörülebilirlik olduğunu vurguladı: Yeni Delhi ile diyaloğu sürdürürken İslamabad ile yakın ortaklığı korumak. “Çin diplomasisini incelerseniz ve ‘iyi/ kötü adam’ etiketleri yapıştırmazsanız mantık netleşir,” dedi.
Orta Asya’nın Farkı — ve Çin’in Kırmızı Çizgileri
Olasılıklar sorulduğunda — Rusya Orta Asya devletine saldırsa ne olur? — Velizade keskin bir çizgi çizdi: böyle bir hareket tüm Sovyet sonrası mimariyi (BAÖ, EEU, CSTO) çökertir ve Moskova’yı ortakları arasında bile izole ederdi. Bugün Orta Asya, kendi bütünleşme mekanizmalarıyla çalışıyor: düzenli liderler danışmaları ve egemenlik ile toprak bütünlüğüne destek veren bir Orta Asya Şartı.
Burada Velizade’ye göre Çin’in duruşu Ukrayna’ya kıyasla çok daha sert olurdu: Xi Jinping, Orta Asya’da egemenliği “kırmızı çizgi” olarak işaretledi. Çin’den gelecek yaptırımlar — Batılı yaptırımların Küresel Güney ticaretiyle yumuşatıldığı aksine — “Rus ekonomisine şimdiye kadar görülmemiş şekilde zarar verir.” Askeri senaryolar açıkça konuşulmadı, ancak mesaj açıktı: siyasi-ekonomik maliyet çok yüksek olur.
Ermenistan–Azerbaycan: Görsellerden Uygulamaya
Haftanın görsellerine dönersek — Aliyev ve Paşinyan neredeyse aile ortamı gibi görünüyordu — Velizade bunları sahne değil, somut adımlar olarak okudu. “Liderler yarının politikasını tartışıyor: iletişimlerin açılması, ekonomik ve transit projelerin sıralaması, bir sonraki adımların senkronizasyonu.” Bu ritim sürerse, barış kalıcı olabilir.
Zengezur koridorunda, Bakü’nün standart çerçevesiyle aynı fikirdeydi: yeniden açılırsa herkes kazanır — kuzey, batı, doğu, güney. Ermenistan Orta Koridor’a bir kol olur ve bölgenin lojistiği nihayet coğrafyasıyla uyumlu hale gelir.
Paşinyan’ın Evrimi — ve Ermeni Toplumunun Değişimi
Velizade, Paşinyan’ı hızlı bir öğrenme eğrisi ile övdü. “Karabağ Ermenistan’dır — nokta” diyen başbakan artık tersini söylüyor; Anayasa değişikliğine karşı çıkan kişi artık tam bir reformdan bahsediyor; Minsk formatını sonlandırmaya direnen lider bunu kabullenmiş durumda. “Bölgedeki iyi öğretmenleri oldu,” dedi Velizade, askeri ve siyasi gerçekliklerin dersleri getirdiğini ekledi.
Ancak daha derin değişim Ermenistan içinde. İkinci Karabağ Savaşı’ndaki yenilgi ve Rusya–Ukrayna çatışmasının görünürlüğü, halkı revanchizmden korudu. Azerbaycan ile barışa karşı kitlesel protestolar yok, Minsk Grubu’nu kimse anmıyor. Türkiye ile resmi ve gayri resmi ticaret devam ediyor; Yerevan–İstanbul arası charter uçuşları mevcut. Hassas tarih tartışmalarında Paşinyan, yabancı liderleri “soykırım” söylemlerini güncel siyasete alet etmemeleri için uyardı. “Halk normal bir yaşam istiyor,” dedi Velizade. “Bu bölge Benelüks değil; hayatta kalmak için komşuluk ilişkilerini çalıştırmanız lazım.”
Sonuç
Velizade’ye göre iki saat işlemekte: biri Hindistan’ın — stratejik bir ayarlama sorunu, Yeni Delhi’yi izole etti ama Bakü ve İslamabad hâlâ ilerleme yolları buluyor. Diğeri Kafkasya’nın — post-konflikt normalleşme görsellerden uygulamaya geçiyor, Minsk dönemi sona eriyor ve Orta Koridor mantığı artık reddedilemez hale geliyor.
