Siyaset analisti Ruslan Suleymanov, Новости Кавказа platformunda konuşarak, Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) zirvesinden Suriye ve Gazze’deki çatışmalara, ayrıca Rusya–İran ilişkilerine kadar mevcut bölgesel dinamiklere dair ayrıntılı bir değerlendirme sundu.
Uzman Analizinden Öne Çıkan Noktalar
-
ŞİÖ zirvesi: Büyük ölçüde sembolik, bağlayıcı hiçbir anlaşma yok. Üyeler forumu kolektif eylemden çok propaganda için kullanıyor.
-
Orta Doğu çatışmaları: Türkiye, Suriye Kürtleri konusunda kritik bir tercih ile karşı karşıya – özerklik üzerinde uzlaşma ya da yeni bir askeri tırmanma riski.
-
Rusya–İran ilişkileri: İş birliği pragmatik, stratejik değil. Ortak çıkarlar var, ancak resmi bir ittifak yok.
ŞİÖ: Güç Gösterisi, Stratejik Bir Blok Değil
Suleymanov’a göre, Pekin yakınlarındaki Tenzin’de yapılan son ŞİÖ zirvesi bir dönüm noktasından çok bir varlık gösterisiydi.
“Hiçbir bağlayıcı belge kabul edilmedi, gerçek mekanizmalar oluşturulmadı. Her devlet katılımını kendi başarısı olarak sunuyor – Rusya propaganda için, Çin ev sahibi olarak, Hindistan veya İran kendi çıkarları için. Ancak ŞİÖ ne bir askeri blok ne de gerçek bir güç merkezi,” dedi.
Suleymanov örgütü bir “çıkarlar kulübü” olarak tanımladı; özellikle Moskova’nın yalnız olmadığını göstermek için faydalı. Ancak yapısal rekabetler – Hindistan ile Çin arasındaki çekişme, Rusya’nın zayıflamış konumu — derin entegrasyonu imkânsız kılıyor.
Çin’in zirvenin asıl kazananı olarak öne çıktığını, hem ekonomik motor rolünü hem de II. Dünya Savaşı anmalarında “tarihsel zafer” statüsünü vurguladığını belirtti. “Putin’in Pekin’de sadece onur konuğu olarak görünmesi ise sembolik bir darbe oldu,” diye ekledi.
Suriye ve Kürt Meselesi
Suriye’ye dönen Suleymanov, daha önce yapılan anlaşmalara rağmen Kürt sorununun çözümsüz kaldığını vurguladı. Kürt güçleri hâlâ Suriye topraklarının yaklaşık %30’unu, özellikle petrol ve gaz sahalarını kontrol ediyor.
“Mart ayında ulusal orduya entegre olmaları gerekiyordu. Aradan altı ay geçti, hâlâ hiçbir şey olmadı. Şimdi Şam, olası bir askeri harekât sinyali veriyor ve Türkiye buna hazır,” dedi.
Ağustos ayında resmileşen Türk–Suriye koordinasyonu, ekim ayında bile bir saldırı ihtimalini gündeme getirdi. Suleymanov, böyle bir adımın Ankara’nın PKK ile yürüttüğü kırılgan iç barış sürecini raydan çıkarabileceği konusunda uyardı.
“Türkiye, Suriye Kürtlerine karşı askeri seçeneği tercih ederse, kendi Kürt vatandaşlarının güvenini yok etme ve PKK ile silahsızlanma sürecini baltalama riskiyle karşı karşıya kalır,” dedi.
Gazze: İsrail’in Maliyetli Savaşı
Gazze konusunda Suleymanov, İsrail’in Hamas’a karşı savaşının stratejik olarak çıkmaza girdiğini savundu. Başbakan Binyamin Netanyahu’nun uzun süre Hamas’ı “kontrol edilebilir tehdit” olarak yönetmeye dayalı “biçilmiş çim” doktrinine güvendiğini hatırlattı.
“Bu strateji 7 Ekim 2023’te çöktü. Netanyahu Hamas’ı tamamen yok etme sözü verdi, ancak iki yıllık savaşın ardından bu hedef hâlâ ulaşılamaz durumda,” dedi.
Uluslararası tahminlere göre 60 binden fazla Filistinli hayatını kaybetti. “Başlangıçta Batı, İsrail’in eylemlerini meşru müdafaa olarak gördü. Bugün ise Avrupa’da bile kınama sesleri baskın çıkıyor ve bazı ülkeler Filistin’i BM’de tanımaya hazırlanıyor,” diye ekledi.
Suleymanov, savaşın devamının Netanyahu’nun siyasi hayatta kalışıyla bağlantılı olduğunu belirtti: “Hamas’la yapılacak herhangi bir anlaşma koalisyonunu parçalayabilir.”
Rusya–İran: Çıkarlar, İttifak Değil
Suleymanov analizinin bir bölümünü sık sık “stratejik ortaklık” olarak sunulan Rusya–İran ilişkilerine ayırdı. Ancak bu ilişkiyi, çıkarların taktiksel yakınsaması olarak nitelendirdi.
“Bu tam teşekküllü bir ittifak değil. Evet, İran Rusya’ya insansız hava araçları, zırh yelekleri, hatta Ukrayna’daki savaş için teknoloji sağladı. Ancak Moskova çoktan Tataristan’da drone üretimini yerelleştirdi. Ekonomik olarak ticaret çok küçük – yılda 4-5 milyar dolar, Türkiye ya da BAE’nin çok altında,” dedi.
Rusya’nın sık sık Arap devletlerinin yanında yer aldığını, örneğin Hürmüz Boğazı’ndaki adalar üzerindeki BAE iddiası gibi konularda Tahran’ı kızdıran tutumlar aldığını vurguladı. Buna karşılık İran hâlâ Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü resmen destekliyor.
“Rusya ve İran bazı konularda örtüşüyor – Hamas, Hizbullah ya da Husiler’e destek gibi. Ancak bu durum anlık. Ortak savunma yok, ittifak anlaşması yok. Herkes kendi adına hareket ediyor,” diye ekledi.
Orta Doğu: Parçalı ve İstikrarsız
Suleymanov, Orta Doğu’nun bugün Soğuk Savaş dönemindeki blok yapılarından yoksun olduğunu savundu. NATO ve AB işlevsel ittifaklar olarak kalırken, diğer bölgelerde bağlılıklar sürekli değişiyor.
“Arap dünyası bölünmüş – hatta Katar ve Suudi Arabistan gibi Körfez komşuları bile zıt politikalar izliyor. İran, Türkiye ve Suudi Arabistan liderlik için rekabet ediyor. Sözde ‘direniş ekseni’ son 12 günlük İsrail–İran savaşında çöktü; hiçbir vekil grup belirleyici şekilde müdahale etmedi,” dedi.
Ona göre, bu parçalanmışlık bölgesel güvenlik sistemleri kurma girişimlerinin neden sürekli başarısız olduğunu açıklıyor: “Her aktör yalnızca kendi hayatta kalışını hesaplıyor. Koalisyonlar, ancak geçici çıkarlar örtüştüğü sürece var oluyor.”
Neden Taliban Davet Edilmedi
Suleymanov ayrıca ŞİÖ zirvesinde Taliban’ın yokluğunu yorumladı. Ona göre örgüt, kuruluşundan bu yana terörle mücadeleyi ana misyon olarak belirlemişti.
“Taliban’ı davet etmek, tüzüğüne aykırı olurdu. Statüleri hâlâ belirsiz, yurtdışındaki büyükelçiliklerin çoğu hâlâ eski Afgan bayrağını dalgalandırıyor. Tacikistan ve Kazakistan gibi ŞİÖ komşuları bile onları meşrulaştırmaya istekli değil. Sadece Rusya hazır olduğunu gösterdi, ancak kimse Moskova’yı takip etmedi,” dedi.
Karmaşık, Tehlikeli Bir Manzara
Özetle Suleymanov, bugünün jeopolitik ortamını istikrarsız ve çelişkili olarak tanımladı. ŞİÖ görüntü sağlıyor ama içerik yok; Suriye’de Kürt sorunu yeni bir savaşa yol açabilir; Gazze çıkışsız bir çatışmada yanmaya devam ediyor; Rusya–İran ilişkileri kısa vadede faydalı olsa da yüzeysel.
“Her cephede gördüğümüz şey kırılgan taktiksel hizalanmalar, kalıcı ittifaklar değil,” dedi.
Kaynak: Новости Кавказа (Rusça). Tam video burada.
