Son yıllarda Azerbaycan’da, özellikle başkent Bakü’de, elektrikli scooter ve bisikletler geleneksel ulaşıma alternatif olarak hızla yaygınlaşıyor. Bu mikromobilite araçlarının popülaritesindeki artışın olumlu yanları olsa da, beraberinde yeni güvenlik sorunları da getirdi. Trafik kurallarının ihlali, yayaların yürüdüğü kaldırıma çıkmak, koruyucu ekipman kullanmamak, hız sınırını aşmak gibi davranışlar kaza riskini artırıyor. Durum o kadar ciddileşti ki, Baş Devlet Trafik Polisi İdaresi scooter sürücülerini kurallara uymaları konusunda resmen uyardı.
Cezalar ve sorumluluk
Ulaştırma alanı uzmanı Eldeniz Ceferov, mevcut mevzuatta scooterların “küçük elektrikli araçlar” (KMEA) olarak sınıflandırıldığını belirtiyor. Onlar için ayrı şeritler öngörülmemiş olsa da bisiklet yollarını kullanabiliyorlar.
“KMEA kullanıcılarının ana kitlesi gençler ve maalesef bir kısmı scooterı eğlence unsuru olarak görüp trafik kurallarını yok sayıyor. Oysa bu araçlar artık resmî ulaşım aracı statüsünde ve kullanım kurallarının ihlali yaptırıma tabi. Scooter sürücülerine 40 manat ceza kesiliyor; eğer tehlikeli sürüş başkalarına veya araçlara zarar verirse ceza 150 manata çıkıyor. Bu da sorumluluğun yalnızca otomobil sürücülerinde değil, trafikteki tüm paydaşlarda olduğunu vurguluyor” dedi.
Basit ama önemli kurallar
E. Ceferov’a göre, scooter sürücülerinin çoğu temel kurallara bile uymuyor.
“Bu kurallar onların kendi güvenliği ve yollardaki düzen için var. Karayolunda sol ya da orta şeritte scooter kullanmak kesinlikle yasak. Bisiklet yolu varsa tercih edilmelidir. Scooterın hem ön hem arka farları günün her saati açık olmalı. Ayrıca scooter, bisiklet ve mopedlerde yolcu taşımak yasaktır; bu araçlar yalnızca tek kişi içindir” diye ekledi.
Kayıt ve eğitim
Kayıt, sigorta ya da ruhsat sisteminin getirilmesine ilişkin soruya uzman, plaka zorunluluğunun bazı zorluklar doğurabileceğini söylüyor.
“Bu, bisikletler için de benzer bir talebi tetikleyebilir ki pratikte makul değil. Daha etkili ve gerçekçi yaklaşım eğitimdir. Scooter sürücüleri trafik kuralları konusunda bilgilendirilmeli. Kiralama şirketleri kullanıcıları uygulama içinden bilgilendirip onaylarını almalı; kurallar okunup onaylanmadan araç kullanımı açılmamalı. Şehir içinde azami hız 15 km/s ile sınırlandırılmalı; bu hem kaza sayısını hem de sonuçların ağırlığını azaltır” diye vurguladı.
Altyapı ve güvenlik sorunları
Bu arada teknik bilimler doktoru, doçent Ferhad Eyyubov, sorunun şehircilik ve ulaşım planlaması düzeyinde bütüncül şekilde ele alınması gerektiğini düşünüyor.
“Genel olarak Bakü’de ulaşım sorunları belli faktörler gözetilerek çözülmeye çalışılıyor. Ancak kentin tarihî dokusu nedeniyle trafik akışlarının planlaması baştan yeterince organize edilmedi. Son yıllarda mikromobilite konusu gündeme gelse de bu yaklaşım daha çok şehir merkezinde görülüyor ve genel sisteme kayda değer bir etki yapmıyor” dedi.
Eyyubov, bisiklet ve scooter yollarının tüm yol kullanıcılarının güvenliği gözetilerek titizlikle planlanması gerektiğinin altını çizdi.
“Şu an bu şeritleri kullanan bisikletli ve scooter sürücüleri yeterince korunmuyor. Çoğunda uygun ekipman yok; bu durum hem kendileri hem diğerleri için ciddi risk yaratıyor. Merkezde oluşturulan şeritler belli bir konfor sağlasa da riskleri de beraberinde getiriyor. İlgi şu an sınırlı olsa da yakın gelecekte özellikle bazı yaş gruplarında artması muhtemel. Bu kişilerin trafik kurallarını bilmesi ve sıkı şekilde uyması şart” dedi.
Yollarda kaos
Eyyubov’a göre, son yıllarda scooter ve bisikletlerin yoğun kullanımı yollarda kaotik bir durum yarattı.
“Bakü’de trafik akışının belirli bir yapısı var. Toplu ve özel taşımadan farklı olarak scooter ve bisikletler çoğu zaman kurallara uyulmadan kullanılıyor; bu da düzensizlik ve kaza riskini artırıyor. KMEA kullanıcılarının çoğu bu araçları dinlenme ve eğlence aracı olarak gördüğü için hareketleri uyumsuz ve denetimsiz oluyor” dedi.
Normatif temel eksikliği
Eyyubov, görsel olarak belirginleştirilen bisiklet şeritlerinin düzenli görünebileceğini, ancak güvenlik ve etkin kullanım sağlanmadığında risk oluşturduğunu belirtti.
“Bazı ülkelerde bisiklet yolları tam donanımlıdır: özel çizgiler, trafik ışıkları, bu tür hareket için açık bir hukuki çerçeve vardır. Ne yazık ki Azerbaycan’da bu alanda yeterli mevzuat ve altyapı bulunmuyor” diye konuştu.
