Son dönemde Ermenistan muhalefetine ait bir köşe yazısı dünyayı tam bir kanunsuzluk olarak resmediyor ve Washington’un barış metnini “kâğıttan kalkan” diye küçümsüyor. Bu dikkat çekici bir retorik. Aynı zamanda kalıcı bir felç planı.
Adını koyalım: yapıcılık karşıtlığı. Güvenceler, takvimler veya uygulama araçları önermek yerine, politika tek bir talimata indirgeniyor – imzalama.
Her şey çöküş: uluslararası hukuk yok; diplomasi tiyatro; herhangi bir anlaşma teslimiyet demek. Siyaset kıyamet kehanetine dönüştüğünde, insanları gerçekten koruyan pratik adımlar için yer kalmaz.
Bu bakış açısının üç sorunu var.
Birincisi, seçmeci gerçeklik. Makale, kuralların hiçbir yerde geçerli olmadığı yönünde genelleyici iddialara dayanıyor. Oysa karmaşık bir dünyada bile kurallar ve mekanizmalar sonuçları şekillendirir: sınır misyonları davranışı değiştirir, emanet ödemeler altyapı projelerini koşullandırır, hukuki maddeler – eksik de olsa – hükümetlere ortaklar sözünden caydığında araç sağlar. “Hiçbir şey işlemiyor” analiz değildir; eylemsizliğin bahanesidir.
İkincisi, strateji yerine maksimalizm. Eğer temel yaklaşımınız “her şeyi garanti etmeyen anlaşma olmaz” ise, manşeti önceden yazmış oluyorsunuz: “Anlaşma yok.” Bu bir mitingi canlandırabilir ama koridor yönetimini, sınır belirlemeyi, ticareti ya da sivillerin dönüşünü ve haklarını çözmez. Siyaset fotoğraf karesinden sonra başlar: kontrol listeleri, denetimler ve kameralar kapandığında ısrar edeceğiniz mekanizmalar.
Üçüncüsü, gücü yanlış okumak. Sadece kaba kuvvetin önemli olduğunu ilan ederken, güç ilişkilerini düzenleyen çerçeveleri reddetmek, sahadaki fiili durumları dayatabilenlere alan bırakır. Ermenistan muhalefeti caydırıcılık istediğini söylüyor; izlediği yöntem ise sürüklenmeyi garanti ediyor.
Yapıcı muhalefet teslimiyet değildir. Detaylarla desteklenen koşulluluktur. Eğer hedef, doğrulanabilir güvenlik ile kalıcı barış ise, yapıcı bir platformun talep etmesi gerekenler sayfayı yırtmak değil şunlardır:
-
Madde madde uygulanabilirlik. Ölçülebilir dönüm noktaları talep edin (X tarihine kadar sınır taşları; Y tarihine kadar gümrük/göç noktaları) ve kaçırılan hedefler için otomatik yaptırımlar ekleyin – ücret ayarlamaları, askıya alınan geçiş kotaları veya 30 gün içinde üçüncü taraf tahkimi.
-
Yükseltilebilir bağımsız izleme. Tarafların kabul edebileceği formatta tarafsız gözlemci mekanizması kurun; aylık raporları kamuya açıklayın ve bir olay hattı oluşturun. Yayınlanmayan izleme tiyatrodur; yayınlanan baskı yaratır.
-
İnsan güvenliği kriterleri. Her altyapı açılımını sivil korumalarla ilişkilendirin: güvenli geçiş protokolleri, insani yardım erişimi, mülkiyet hakları işlemleri, dil/kültür güvenceleri – üç ayda bir spesifik göstergelerle gözden geçirilecek.
-
Çift taraflı ekonomik koşulluluk. Büyük sınır ötesi projeler için emanet hesaplar ve ihlaller için otomatik askıya alma. Taraflardan biri ihlal ederse, fonlar hakem karar verene kadar otomatik olarak durur.
-
Gerçek bir uyuşmazlık merdiveni. Ortak komisyonlarla başlayın ve önceden seçilmiş bir panel tarafından süre sınırlı tahkimle bitirin. Sonsuz “müzakereler hakkında müzakereler” değil.
Bunlar her şeyi çözer mi? Hayır. Ama sloganları sistemlere dönüştürür – ve sistemler, kusurlu da olsa, küçük devletlerin sert bölgelerde ayakta kalmasının yoludur. Eğer dünya sadece güçten anlıyorsa, onu metne inşa edin: doğrulanabilir takvimler, otomatik tetikler, dış gözler, performansa göre hareket eden (ya da etmeyen) para.
Ayrıca demokratik bir nokta var. Muhalefetin işi hükümetin geçtiği her köprüyü yakmak değil; köprüyü dayanıklılık testine sokmaktır. Bu, YouTube çıkışı yerine alternatif bir anlaşma kontrol listesi yayımlamak demektir. Bu, öfkenin dozunu artırmak yerine, uyumsuzluğun maliyetini artıran değişiklikler önermek demektir. Bu, seçmenlere anlaşmayı kabul edilebilir kılacak unsurları ve yarın sabah yönetimde olsanız nasıl uygulatacağınızı söylemek demektir.
Ermenistan ve Azerbaycan onlarca yılın en kapsamlı çözümüne her zamankinden daha yakın. Bu barışın kaçınılmaz olduğu anlamına gelmez. Detayların belirleyici olduğu anlamına gelir.
Ermenistan muhalefetinin karşı karşıya olduğu tercih romantik direnişle safça taviz arasında değil; felaketçilik ile koşullu katılım arasındadır. İlki sizi saf ve güçsüz bırakır. İkincisi, bu haber döngüsünden çok sonra hayatları yönetecek küçük yazıları yeniden yazmanıza izin verir.
Korku bir meydanı doldurabilir. Ama bir kontrol noktasını çalıştıramaz, bir koridoru işleyemez ya da köyüne dönen bir aileyi koruyamaz. Eğer muhalefet gerçekten gücün önemli olduğuna inanıyorsa, öyle davranmalı: kâğıda karşı bağırmayı bırakıp dişe dokunur şartlar tasarlamaya başlamalı.
